Παρασκευή 31 Ιουλίου 2015

Ζωρζ Σαρρή, Το ψέμα

Με αφορμή το κείμενο της Ζωρζ Σαρή, Νινέτ προτάθηκε στους μαθητές του τμήματος Α5 να διαβάσουν ένα άλλο βιβλίο της ίδιας συγγραφέως, "Το ψέμα".  Το αφήγημα άρεσε πολύ στα παιδιά και οι περιλήψεις του βιβλίου που έγραψαν - κάποιες  πιο σύντομες και άλλες πιο εκτεταμένες - ήταν πολύ ικανοποιητικές. Ακολουθούν ενδεικτικά οι περιλήψεις της Ματίνας Χιλιτίδου και του Στυλιανού Τελόγλου.

Η περίληψη της Ματίνας Χιλιτίδου

   Η Χριστίνα είναι ένα κορίτσι 12 ετών που μαζί με τους γονείς της κατοικούσε στη Θεσσαλονίκη. Ο πατέρας της ήταν ασφαλιστής σε μια γερμανική εταιρία και είχε έναν καλό μισθό. Ήθελε όμως κάτι παραπάνω κι έτσι όταν του γίνεται πρόταση να φύγει στη Γερμανία να δουλέψει είναι πρόθυμος να ξενιτευτεί. Η μητέρα της, η κυρία Ελευθερία, αρνείται να αφήσει την Ελλάδα κι έτσι...αρχίζουν οι συζυγικοί καυγάδες.


   Και η ιστορία ξεκινάει κάπως έτσι, με τη Χριστίνα να φτάνει με το τρένο στην Αθήνα, σε μια πόλη, ξένη γι' αυτή. Ο πατέρας της έχει φύγει μόνος για Γερμανία και η μητέρα της έχει πουλήσει το σπίτι τους για να αγοράσει ένα θυρωρείο στην Αθήνα.
   Κι εκεί αρχίζει μια άλλη ζωή. Εκείνη και η μητέρα της ζουν πλέον σε ένα μικρό ημιυπόγειο θυρωρείο. Απ' το παράθυρό της δεν βλέπει πλέον τη θάλασσα αλλά τα πόδια των περαστικών. Η μητέρα της είναι τώρα θυρωρός κι αναλαμβάνει κει επιδιορθώσεις ρούχων για να τα φέρει βόλτα κι εκείνη, εκείνη είναι μόνη.

   Ο θείος της ο Γιώργος διδάσκει μαθηματικά στο Λύκειο Χρήστου Μηνά στο οποίο είναι προορισμένη να πάει για να μην πληρώνουν δίδακτρα. Εκεί γνωρίζει την ξαδέρφη της, τη Ρέα, η οποία είναι συνομήλική της κι έχει αναλάβει να τη συστήσει στους συμμαθητές τους. Κι ενώ η ξαδέρφη της την υποδέχεται αγκαλιάζοντάς την, αυτή είναι απόμακρη. Της είναι όλα τόσο ξένα! Καινούριο σπίτι, καινούριο σχολείο, καινούριοι συμμαθητές, καινούρια ζωή. Στον μόνο που μπορεί να μιλήσει για την απελπισία που νιώθει, είναι το Χριστινάκι, η αγαπημένη της κούκλα και καταγράφει τη θλίψη της στο ημερολόγιό της. Μόνο εκεί λέει όλη την αλήθεια. Και κανείς δεν ξέρει τι συμβαίνει στη ζωή της παρά μόνο η μητέρα της, ο θείος και η θεία της. Ούτε καν η ξαδέρφη της. Στους καινούργιους της φίλους λέει πως ο πατέρας της είναι επιχειρηματίας και ταξιδεύει. Κι αυτό, είναι το πρώτο ψέμα γύρω από το οποίο υφαίνει ένα ολόκληρο κουβάρι από ψέματα.

   Η καινούρια της παρέα είναι ο Αλέξης, η Σόφη, που είναι φίλη του Αλέξη απ' τη Θεσσαλονίκη, η Λίνα, αδερφή του Αλέξη, ο Πέτρος, η Τάνια, φίλη της ξαδέρφης της και το "μικρό" η Μαρία. Με τον Αλέξη υπάρχει αμοιβαία συμπάθεια. Το ίδιο και με τη Λίνα. Στο σχολείο κάθεται με τη Μαρία η οποία είναι κατώτερης τάξης και λίγο "στουρνάρι" αλλά αυτό δεν τη στενοχωρεί. Κάποιος πρέπει  να 'ναι τελευταίος. Μαζί κάνουν πολύ καλή παρέα. Όλα δείχνουν να πηγαίνουν σχετικά καλά μέχρι που συμβαίνει κάτι και αλλάζει τα πάντα! Στο διαγώνισμα μαθηματικών του τριμήνου κάποιος κλέβει τις απαντήσεις και ρίχνουν το φταίξιμο στη Μαρία η οποία  πρώτη φορά λύνει τις ασκήσεις σωστά και τη μέρα που συνέβη το περιστατικό ήταν επιμελήτρια. Εκείνη αρνείται τα πάντα και θυμώνει για πρώτη φορά. Όμως κανείς πια δεν της μιλάει, γιατί εξαιτίας του γεγονότος χάσανε μια εκδρομή. Ακόμα και η Χριστίνα την αποφεύγει. 

   Τυχαία όμως η μαμά της Χριστίνας ανακαλύπτει το χαρτί με τις απαντήσεις του διαγωνίσματος σε μια φούστα που πήρε για επιδιόρθωση. Κι έτσι η Χριστίνα ξέρει πλέον για την αθωότητα της Μαρίας και την ενοχή της Τάνιας. Πώς όμως να πει την αλήθεια; Αν το κάνει, θα πρέπει να φανερώσει ότι η μαμά της είναι μια μοδιστρούλα της γειτονιάς. Αποφασίζει να καθίσει πάλι στο θρανίο με τη Μαρία και κατηγορεί την Τάνια ότι είναι ψεύτρα και δειλή και πλέον κάνει παρέα μόνο με τη Μαρία. Ο Αλέξης τη ρωτάει να μάθει για τον καυγά της με την Τάνια κι εκείνη του λέει να ρωτήσει την Τάνια αν το ΑΟΓ=ΑΒΓ είναι η σωστή λύση. Κανείς απ' τους φίλους της δεν καταλαβαίνει τι σημαίνει αυτό, εκτός από τη Λίνα που δίνει τη λύση. Κι ο Αλέξης ζητάει με σημείωμα από τη Χριστίνα να βρεθούν στο σπίτι του για να μιλήσουν. 

Εκεί φανερώνεται όλη η αλήθεια. Η Χριστίνα ξεσπώντας σε κλάματα, λέει τα πάντα στον Αλέξη κι εκείνος χοροπηδάει από χαρά που επιτέλους καταλαβαίνει γιατί η φίλη του είχε τόσο περίεργη συμπεριφορά όλον αυτόν τον καιρό. Και όλα είναι πλέον όπως πρέπει. Η Χριστίνα είναι ευτυχισμένη με την καινούρια της ζωή και στα γενέθλιά της καλεί όλους τους φίλους της στο σπίτι να γνωρίσουν τη μητέρα της, την κυρία Ελευθερία. Εκεί κάνουν δώρο στη Μαρία ένα βιβλίο με ποιήματα, γιατί της αρέσει να γράφει ποιήματα και της ζητούν έτσι συγγνώμη που την αμφισβήτησαν.

Η περίληψη του Στυλιανού Τελόγλου

   Το βιβλίο αυτό έχει βασικούς  πρωταγωνιστές την μικρή Χριστίνα, την μητέρα της την κυρία Ελευθερία και τους μαθητές της Γ΄ Γυμνασίου ενός σχολείου της Αθήνας.


   Η Χριστίνα είναι ένα κορίτσι δεκαπέντε ετών που ζει στη Θεσσαλονίκη, μια ήσυχη, ήρεμη και άνετη ζωή. Ο πατέρας της εργάζεται σε ασφαλιστική εταιρία. Κάποια στιγμή όμως γίνεται πρόταση στον πατέρα της να μεταβεί στη Γερμανία και να έχει καλύτερες αποδοχές. Σε αυτή την πρόταση ο πατέρας είναι θετικός αλλά η μητέρα της αντιδρά έντονα. Έτσι, μετά από πολλούς καβγάδες ο πατέρας εγκαταλείπει την οικογένειά του και η μητέρα αποφασίζει να πάρει τη Χριστίνα και αφού πουλά το σπίτι τους στη Θεσσαλονίκη, μετακομίζουν μητέρα και κόρη στην Αθήνα. Η επιλογή της Αθήνας συνδέεται με τον ξάδελφο της κυρίας Ελευθερίας, τον κύριο Γιώργο, ο οποίος είναι καθηγητής σε ένα καλό σχολείο των Αθηνών όπου θα μπορούσε να φοιτήσει και η Χριστίνα, εξασφαλίζοντας καλές σπουδές. Είναι σημαντικό για την κυρία Ελευθερία η Χριστίνα να συνεχίσει τις σπουδές της αφού είναι επιμελής και καλή μαθήτρια και όπως φαίνεται η μητέρα της προσπαθεί ιδιαίτερα μετά τη φυγή του πατέρα της για το καλό του παιδιού της.
   Η κυρία Ελευθερία έχει προηγηθεί και έχει μετακομίσει στην Αθήνα, έχει ήδη βρει ένα θυρωρείο σε μία πολυκατοικία και έχει ξεκινήσει να εργάζεται σε αυτό, ενώ παράλληλα παρέχεται στην οικογένεια η δυνατότητα να ζήσουν σε ένα μικρό χώρο στο υπόγειο της πολυκατοικίας. Λίγο πριν ξεκινήσουν τα σχολεία κατεβαίνει στην Αθήνα και η Χριστίνα, την περιμένει στο σταθμό των τρένων ο θείος της και την οδηγεί στο καινούριο της σπίτι, το οποίο έχει φροντίσει να το περιποιηθεί και να το ομορφήνει η μητέρα της.


   Η πρώτη επαφή της Χριστίνας με το χώρο αυτό είναι εντελώς αρνητική. Η σύγκριση με το σπίτι της Θεσσαλονίκης είναι αναπόφευκτη και προκαλεί αρνητικά συναισθήματα στη μικρή πρωταγωνίστρια. Στο όλο αρνητικό κλίμα προστίθεται και η πρώτη της επαφή με το σχολείο και τους συμμαθητές της. Οι συμμαθητές της είναι παιδιά πλούσιων οικογενειών, ιδιαίτερα ευκατάστατων γονιών και αμέσως μπαίνει στο μυαλό της Χριστίνας η σύγκριση και η απόρριψη των συμμαθητών της, επειδή και αυτή δεν ανήκει στην ίδια κοινωνική τάξη με τα παιδιά.




   Η Χριστίνα είναι πολύ κλειστή και μετρημένη στις κουβέντες και στις σχέσεις της με τα άλλα παιδιά. Αρχικά διαπιστώνει ότι ο θείος της δεν έχει μιλήσει σε κανένα, ούτε καν στην ξαδέλφη της, τη Ρέα, για την Χριστίνα και την οικονομική και κοινωνική της θέση. Έτσι, στις επίμονες ερωτήσεις των παιδιών η Χριστίνα παρουσιάζεται ως κόρη επιχειρηματία που ταξιδεύει πολύ συχνά, αποφεύγει να μιλάει για τους δικούς της και ουδέποτε προσκαλεί φίλους στο σπίτι της. Η ίδια βέβαια δεν πηγαίνει σε συγκεντρώσεις συμμαθητών της και εμφανίζεται σαν ένα παιδί με κλειστό χαρακτήρα, εσωστρεφές, που ίσως να κρύβει κάποιο μυστικό αλλά επειδή δεν ενοχλεί κανέναν δεν νοιάζεται και κανένας γι' αυτό. Ο καιρός περνάει, η Χριστίνα έχει καλές σχέσεις με όλους τους συμμαθητές της, ξεχωρίζει όμως η σχέση της με τον Αλέξη, γιο γιατρού, στον οποίο όμως, αν και εκτιμά ιδιαίτερα, δεν έχει ποτέ εμπιστευθεί το παραμικρό για την οικογένειά της και επίσης η σχέση της με την Μαρία, με την οποία επιλέγει να καθήσει και στο ίδιο θρανίο, αν και δεν είναι καλή μαθήτρια, αλλά σε αυτή ξεχωρίζει την ειλικρίνειά της τον αυθορμητισμό της, την καλοσύνη και την καλή της διάθεση.


   Η αρχή του τέλους που αφορά στην αποκάλυψη του ψέματος της Χριστίνας, ξεκινά από ένα περιστατικό που συνέβη κατά την διάρκεια των διαγωνισμών της Άνοιξης. Ο θείος της Χριστίνας διαπίστωσε ότι του έλειπαν οι λύσεις των ασκήσεων στα Μαθηματικά με αποτέλεσμα να προτείνει σε αυτόν που "έκλεψε" τις λύσεις να παρουσιασθεί και να παραδεχθεί την πράξη του ή διαφορετικά η τάξη θα έχανε την εκδρομή της στους Δελφούς που όλοι περίμεναν με μεγάλη αγωνία. Κανένας δεν παραδέχεται αυτή την πράξη και έτσι η τάξη ξεκινά να βρει τον επίδοξο "κλέφτη". Οι μαθητές που έγραψαν πολύ καλά είναι ελάχιστοι, οι πολύ καλοί αποκλείονται από τις υποψίες και στο τέλος στοχοποιείται η Μαρία που παραδέχεται ότι έγραψε περίφημα σε αυτό το διαγώνισμα αλλά παράλληλα ισχυρίζεται έντονα πως δεν έκανε αυτή την πράξη. Η Χριστίνα απομακρύνεται από την Μαρία ύστερα από αυτό το περιστατικό και η Μαρία αποτελεί το "μαύρο πρόβατο" για την τάξη, αφού χάθηκε για όλους η εκδρομή στους Δελφούς.
 
Κωνσταντίνος Μαλέας, Δελφοί
   Εν τω μεταξύ  η μητέρα της Χριστίνας, που ασχολείται με την ραπτική προσπαθώντας με αυτόν τον τρόπο να ενισχύσει το εισόδημα της οικογένειας, ανακαλύπτει τυχαία σε μία φούστα που της έχουν δώσει για επιδιόρθωση διπλωμένο ένα χαρτί. Αυτό θα το αντιληφθεί η Χριστίνα και θα διαπιστώσει ότι είναι οι λύσεις των Μαθηματικών. Θα μάθει από την μητέρα της ότι η φούστα ανήκει στην Τάνια, την δεύτερη καλύτερη μαθήτρια της τάξης, ένα κορίτσι ιδιόρρυθμο με μυστηριώδη, κλειστό χαρακτήρα. Ύστερα απ΄αυτό η Χριστίνα νιώθει εγκλωβισμένη στο ίδιο της το ψέμα. Έχει τυχαία γίνει γνώστης του ανθρώπου που "έκλεψε" τις λύσεις των ασκήσεων, αλλά δεν μπορεί να το αποκαλύψει, γιατί παράλληλα πρέπει να απαντήσει σε μία σειρά από ερωτήματα που θα της τεθούν από τους συμμαθητές της και που θα την οδηγήσουν στην αποκάλυψη του δικού της ψέματος που αφορά την οικογένειά της. Διαπιστώνει λοιπόν ότι το ψέμα της έγινε χιονοστιβάδα, διογκώθηκε με πλήθος ψεμάτων που διαδέχονταν το ένα το άλλο και στο τέλος έγινε όμηρος η ίδια των ψεμάτων της. Έτσι αποφασίζει να πάρει την κατάσταση στα χέρια της. Δείχνει στην Τάνια ότι γνωρίζει τον "κλέφτη" των λύσεων, αποκαθιστά τις σχέσεις της με την Μαρία και τέλος εξηγεί όλα τα γεγονότα που αφορούν την οικογένεια της διεξοδικά και με κάθε λεπτομέρεια στον φίλο της τον Αλέξη. Ο Αλέξης θεωρεί υπεύθυνο για την συμπεριφορά της Χριστίνας τον θείο της, ο οποίος ξεκίνησε συστηματικά να αποκρύπτει την οικονομική και οικογενειακή κατάσταση της Χριστίνας ακόμα και από την ίδια του την οικογένεια, της συμπαραστέκεται και της δίνει δύναμη και κουράγιο.



   Ο επίλογος του βιβλίου γράφεται την ημέρα των γενεθλίων της Χριστίνας. Την ημέρα αυτή οργανώνει η Χριστίνα ένα πάρτυ στο σπίτι της για όλους τους φίλους της, τους γνωρίζει για πρώτη φορά τη μητέρα της και η φίλη της η Μαρία της αφιερώνει ένα ποίημα που έχει γράψει αποκλειστικά γι' αυτή. Η Χριστίνα ανταποδίδει την αγάπη της στη Μαρία χαρίζοντας της μια ποιητική συλλογή του Γιάννη Ρίτσου.




   Μέσα από το βιβλίο αυτό και από τον ξεχωριστό τρόπο συγγραφής της Ζωρζ Σαρή αντιλαμβανόμαστε ότι το ψέμα κάποια στιγμή θα αποκαλυφθεί όσο "αθώο" και να είναι θα προκαλέσει ντροπή και σύγχυση και θα εκθέσει ανθρώπους και καταστάσεις, γι' αυτό όσο και να μας πληγώνει κάποιες φορές η αλήθεια πρέπει να την αποδεχόμαστε και να την υπερασπιζόμαστε με σθένος, δύναμη και αισιοδοξία.